januari 2020

”De term hoogsensitiviteit of ook wel genoemd HSP (high sensitive person) hoor je steeds vaker. Wat is hoogsensitiviteit eigenlijk? En hoe kun je hoogsensitieve leerlingen het beste begeleiden?”

Wat is hoogsensitiviteit?

Begin twintigste eeuw schreef de psycholoog Carl Jung in zijn boek Psychologische typen over aangeboren sensitiviteit. Aron en Aron bouwden in 1997 verder op meerdere onderzoeken en benoemden de term ‘’hoogsensitiviteit’’ al eerste. Ongeveer 20% van de bevolking kan men als hoogsensitief bestempelen. Wanneer je hoogsensitief bent, is er een verhoogde gevoeligheid of sensitiviteit met betrekking tot het verwerken van zintuiglijke prikkels. Je zintuigen werken anders dan de zintuigen van een persoon die niet hoogsensitief is. Hiermee wordt zowel externe als sensoriële informatie bedoeld: licht, geluid, zien, ruiken, horen, proeven, voelen: het komt allemaal sterker binnen. Hierdoor raken hoogsensitieve mensen sneller overprikkeld dan minder sensitieve personen. Door hun hoog empathisch vermogen zijn hoogsensitieve mensen in staat zich heel goed in te leven in de belevingswereld van een ander: zij kunnen zich gemakkelijk verplaatsen in de emoties en gevoelens van anderen. Ook hierdoor kunnen hoogsensitieve mensen sneller overprikkeld raken.

Vroeger werd bovenstaande vaak nog als onzin beschouwd. Inmiddels is er veel wetenschappelijk onderzoek gedaan. Tevens hebben hersenscans aangetoond dat het brein van hoogsensitieve mensen anders werkt: bij hoogsensitieve mensen zijn er meer hersensdelen actief: er is meer diepgaande verwerking te zien dan bij mensen die niet hoogsensitief zijn. Er is bij hersendelen die betrokken zijn bij visuele informatie en bij empathie meer activiteit waarneembaar. Tevens hebben onderzoekers ontdekt dat hoogsensitiviteit erfelijk is, het is een aangeboren eigenschap.

Hoe herken je een hoogsensitieve leerling?

Zoals hierboven aangegeven heeft een hoogsensitieve leerling een diepere verwerking van prikkels en komt alles ‘harder’ binnen. Hoogsensitieve leerlingen kunnen de stemming van een andere leerling of van de leerkracht overnemen. De leerling kan emotioneler reageren en is zeer gevoelig voor sfeer. Hoogsensitieve leerlingen hebben vaak een sterk besef van hoe een bepaalde situatie ontstaat en de mogelijke gevolgen ervan. Ze zijn gewetensvol, gevoelig voor onrecht en de pijn van anderen. Kleine details, subtiele veranderingen merken zij gauw op. Dit alles kan er voor zorgen dat de leerling overweldigd raakt of gekwetst wordt; de leerling kan er langer over doen om warm te lopen en om mee te doen. Dit kan resulteren in dat de leerling zijn of haar mond houdt en niets wil zeggen in de klas. Andere hoog gevoelige leerlingen kunnen juist zeer emotioneel, huilerig, prikkelbaar worden, hyperactief of chaotisch worden. 

Wat kan je als leerkracht doen?

Gebruik de eigenschappen van de leerling. Omdat hoogsensitieve leerlingen een scherp gevoel hebben voor de intenties en non-verbale communicatie van anderen, zijn ze misschien wel de beste kandidaten om leerlingen die dit nog niet helemaal beheersen te assisteren.

Hoogsensitieve leerlingen houden niet van drukte en lawaai, vermijden dat liever en houden het liefst ‘overzicht’. Daarom kun je deze leerlingen het beste vaak achteraan in de klas zetten met de deur in zicht. Hoogsensitieve leerlingen die vooraan in de klas zitten worden vaak onrustig: zij zien niet wat er achter hen gebeurt, maar horen dit wel. Zij kunnen overprikkeld raken en kunnen hierdoor sneller emotioneel of juist druk worden. Sommige kinderen hebben er baat bij om zo nu en dan een koptelefoon tijdens het werken te gebruiken, maar constant volledige afsluiting voor geluiden door gebruik van een koptelefoon is af te raden: de leerling moet ook om leren omgaan met geluiden en prikkels.

Wanneer een leerkracht vanaf het begin overprikkeling in de gaten houdt en een evenwicht creëert tussen pushen en beschermen zal dit een positief effect hebben. Uit onderzoek blijkt dat hoogsensitieve kinderen later in een schooljaar vaak minder overprikkeld zijn. Door het niveau van prikkeling laag te houden, bevorder je de participatie van de leerling.

Het is aan te bevelen de inrichting van je klaslokaal rustig te houden. Veel posters, veel spullen in zicht ”vol” en alles wat ”rommelig” oogt, kan de leerling erg afleiden. Dit geldt ook voor warm, koud, bedompt, stoffig of felle verlichting. 

Tot besluit de laatste tip waar ieder kind baat bij heeft: oogcontact, een glimlach, een knipoog of een compliment; hierdoor laat je elk kind groeien!

Bronnen:

Acevedo, B. Et al.;The highly sensitive brain: an fMRI study of sensory processing sensitivity and response to others’ emotions

https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1002/brb3.242

Licht, C.L., Mortensen, E.L.,, Knudsen, G.M., Association between Sensory Processing Sensitivity and the 5-HTTLPR Short/Short Genotype,

Biological Psychiatry 69, 152S-153S, 2011

Aron, E. N. (2004a). Het hoog sensitieve kind: help je kinderen op te groeien in een wereld die hen overweldigt. Amsterdam: Archipel

Aron, Elaine N.,Aron, Arthur, Sensory-processing sensitivity and its relation to introversion and emotionality. Journal of Personality and Social Psychology, Vol 73(2), Aug 1997, 345-368

Smolewska, K. A., McCabe, S. B., & Woody, E. Z. (2006). A psychometric evaluation of the highly sensitive person scale: The components of sensory-processing sensitivity and their relation to the BIS/BAS and “Big five”. Personality and Individual Differences, 40, 1269- 1279. doi:10.1016/j.paid.2005.09.022